सिन्धुलीगढीको स्थापना

सिन्धुलीगढी सिन्धुली जिल्लाको राजनैति, ऐतिहासिक तथा धार्मिक महत्व बोकेको स्थान हो । यस स्थानको अवस्थिति जिल्लामा करिव १०५ कि.मी.को तन्काईमा रहेको महाभारत पर्वतको झण्डै मध्यमागमा करीव ५९ कि.मी. को विन्दुमा रहेको छ । यो स्थान जिल्ला सदरमुकाम सिन्धुलीमाढीबाट निर्माणाधिन वि.पि. राजमार्गको निर्माण सम्पन्न खण्ड सिन्धुलीमाढी–खुर्कोटको करीव २० कि.मी.को दुरीमा रहेकोछ । सिन्धुलीगढीले इतिहासको कालखण्डमा निकै कुख्यात घटनाको रुपमा परिचित डोयहरुको काठमाण्डौं आक्रमण अर्थात वि.सुं. १३६७ देखि मात्र होइन राणाकाल तथा शाहकालीन समयसम्म राननैतिक, प्रशासनिक,

सामरिक तथा ऐतिहासिक महत्व बोकेको छ ।

(क) डोयहरुको लुटपाट र सिन्धुलीगढी
विक्रम सम्वत् १३६७ मा सिम्रौनगढका सेनाहरुले (डोयहरु)काठमाण्डौँमा ब्यापक लुटपाट गरेर वनेपा हुँदै विदेह (जनकपुर /सितामाढी ) फर्किएका थिए । कमलामाई मन्दिरमा वि.सं.१०३४ मा चढाईएको मुकुटबाट सिन्धुली अन्र्तगतको कमलानदीमा अबस्थित कमलामाई मन्दिरमा आउने धर्मावलम्बीहरु आज भन्दा करिब १०३० वर्ष अगाडी पनि रहेको बुझिएकोले सिन्धुलीमाढी हुदै तराई क्षेत्र होस् वा दोलखा काठमाण्डौँ होस जाने मुख्य बाटोको रुपमा सिन्धुली गढी रहेको रहजै अनुमान गर्न सकिन्छ । मुलकोट,खुर्काट जस्ता कोट लागेका स्थानहरुले पनि प्राचिनकालदेखि नै यो बाटो अस्तित्वमा रहेको प्रमाणित हुन्छ ।

(ख) सुल्तान समसुद्दीनको काठमाण्डौँ आक्रमण र सिन्धुलीगढी

डोयहरुले काठमाण्डौँ लुटपाट गरेको करीव ४० वर्ष पछाडी फेरी पनि वि.सं. १४०६मंसिरमा राजा जयस्थिति मल्लको पालामा बंगालको सुल्तान समसुद्धिन इलियासले काठमाण्डौँ लगभग ध्वस्त वनाएर बंगाल फर्किदाँ पुनः सिन्धुलीगढीको बाटो फर्किएपछि सिन्धुलीगढीलाई प्रमुख रणनितिक नाकाको रुपमा लिएर शशक्त वनाइएको हुन सक्छ । सिन्धुली गढी तत्कालिन मकवानी शासकले वनाएको भन्दा पटक पटक काठमाण्डौँ माथि आक्रमण हु्ँदा यही नाकाबाट शत्रुहरु आउने भएकोले काठमाण्डौँ तत्कालिन शासक जयस्थिति मल्लले वि.सं. १४११ र १४५२ को विचमा यसको निर्माण गरेको हुनुपर्दछ ।

source : www.sindhuligadhi.com